ناخودآگاه جمعی، فرانسه را به فینال برد

پیروزی فرانسه مقابل بلژیك، اگرچه محصول برتری تاكتیكی خروس ها بر شیاطین سرخ بود، اما با چیزی به نام شخصیت و سابقه و تجربه هم مرتبط بود. منظور از تجربه، البته نه تجربه بازیكنان تشكیل دهنده یك تیم كه تجربه فوتبال ملی یك كشور است. بازیكنان بلژیك در جام جهانی ٢٠١٤، از حیث بازی در بالاترین سطح فوتبال غیرباشگاهی، كم تجربه تر از بازیكنان تیم ملی آرژانتین بودند و نهایتا هم آن بازی را ١ بر صفر باختند؛ اما همین مجموعه بازیكنان سرخپوش در قیاس با بازیكنان تیم ملی فرانسه دچار كاستی تجربه حضور در تورنمنت های ملی نبودند. بلژیكی ها و فرانسوی ها هر دو در یك چهارم نهایی جام جهانی ٢٠١٤ طعم شكست را چشیدند (مقابل آرژانتین و آلمان) و در یورو ٢٠١٤ نیز حضور داشتند.مجموعه بازیكنان تشكیل دهنده این دو تیم، در چهار سال گذشته حضور در دو تورنمنت ملی مهم را تجربه كرده و به اندازه كافی پخته شده بودند. در سطح باشگاهی نیز بازیكنان هر دو تیم در بالاترین سطح فوتبال اروپا بازی می كنند. ولی چرا قبل از بازی، به نظر می رسید فرانسوی ها كمی بیش از بلژیكی ها شانس دارند برای رسیدن به فینال؟ روند بازی هم نشان داد كه تیم فرانسه برای رسیدن به فینال، چیزی دارد كه بلژیك فاقد آن است. چیزی شبیه شخصیت و كاراكتر لازم برای فینالیست شدن. گویا در فوتبال، فراتر از تجربه شخصی بازیكنان و تجربه یك تیم، چیزی هم وجود دارد شبیه تجربه یك كشور. تجربه ملی، در فوتبال ظاهرا اهمیت دارد.تجربه ای كه آبشخورش تاریخ و سنت و سابقه و افتخارات فوتبال یك كشور است. در جام جهانی ٢٠٠٢، اگرچه كره جنوبی ایتالیا را در یك هشتم نهایی شكست داد، ولی تصور پیروزی كره ای ها مقابل آلمان در نیمه نهایی جام جهانی، بسیار دشوار بود. در سال ٢٠٠٦ هم اگرچه پرتغال رقیبی پایاپای بود برای فرانسه، ولی باز چیزی علاوه بر كیفیت بازیكنان و كیفیت این دو تیم، احتمال صعود فرانسه به فینال جام جهانی را بیشتر می كرد.نیز در ١٩٨٢، در مواجهه ایتالیا و لهستان در نیمه نهایی جام جهانی، سابقه دو بار قهرمانی در جهان و یك بار قهرمانی اروپا و نایب قهرمانی در جام جهانی ١٩٧٠، دلالت داشت بر اینكه شانس صعود ایتالیا به فینال بیش از شانس لهستان است. باری، تاریخ و سنت و سابقه و افتخارات یك كشور در عرصه فوتبال، چیزی شبیه ناخودآگاه جمعی بازیكنان تیم ملی هر كشوری را برمی سازد؛ و این ناخودآگاه جمعی، چون روح در روحیه و كاراكتر این یا آن تیم ملی دمیده می شود.و اگر آن تیم مشكل فنی ویژه ای نداشته باشد، معمولا از حریفی كه ناخودآگاه جمعی اش كمتر بوی توفیق و قهرمانی می دهد، شانس بیشتری برای پیروزی دارد. اگر پلاتینی در جام جهانی ١٩٩٨ كاری كرده بود كه فرانسه تا فینال به پست برزیل نخورد، دلیلش دقیقا همین برتری ناخودآگاه جمعی برزیل نسبت به فرانسه بود. فرانسوی ها به پیروزی مقابل برزیل كمتر اطمینان داشتند تا پیروزی در برابر ایتالیا و هلند و بسیاری از تیم های دیگر آن جام. ناخودآگاه جمعی، تعبیری برساخته كارل گوستاو یونگ است. یونگ همانند فروید به ضمیر ناخودآگاه انسان باور داشت ولی برخلاف فروید كه ناخودآگاه را برآمده از خودآگاه و وابسته به آن می دانست، یونگ ناخودآگاه را تابع تمام عیار خودآگاه نمی دانست و برای آن استقلال یا مبانی دیگری نیز قائل بود.از نظر یونگ، خودآگاه ذهن انسان جزیره كوچكی است در دل اقیانوس ناخودآگاه. یونگ ناخودآگاه را نیز به دو بخش فردی و جمعی تقسیم می كرد و معتقد بود ناخودآگاه فردی ریشه در خاطرات كودكی دارد اما آبشخور ناخودآگاه جمعی، تجارب اجداد و گذشتگان است. همین تجارب موفقیت آمیز گذشتگان فرانسوی ها، نقش چشمگیری در برخورداری آنها از روحیه مساعدتر و شخصیت لازم برای غلبه بر حریف (بلژیك) و رسیدن به فینال جام جهانی داشت. فرانسوی ها در چهل سال گذشته، دو بار با میشل پلاتینی به نیمه نهایی جام جهانی رسیده اند، دو بار هم با زیدان به فینال. یك بار با پلاتینی و یك بار هم با زیدان جام ملت های اروپا را فتح كرده اند. و آخرین بار دوازده سال پیش طعم فینال جام جهانی را چشیده اند. بگذریم كه مربی آنها، دیدیه دشان، كاپیتان تیم فاتح جام ١٩٩٨ بوده است.اگرچه هیچ یك از بازیكنان تیم ملی فرانسه در توفیقات و تجارب پلاتینی و زیدان و دشان و... شریك نبوده اند، اما آن بزرگی ها و موفقیت ها، آبشخور ناخودآگاه جمعی بازیكنان تیم كنونی فرانسه بوده است؛ آبشخوری كه بلژیكی ها از آن محروم بودند. یونگ با واكاوی و تعبیر رویاهای بیمارانش به این نتیجه رسیده بود كه پس از جنگ جهانی دیگری پس از جنگ جهانی اول در راه است. او در این باره نوشته است كه ناخودآگاه جمعی اروپایی ها در آن دوران دلالت داشت بر اینكه جنگ عالم گیر دیگری در راه است. اگرچه پیش بینی در فوتبال امر شاقی است، اما با مبنا قراردادن روانشناسی یونگ پیشاپیش به نظر می رسید كه ناخودآگاه جمعی فرانسوی ها، پلی است برای رسیدن آنها به فینال جام جهانی.