شیخ‌حسینه و داستان سقوط از عرش به فرش

اگر چه اعتراضات اخیر به بهانه نظام سهمیه بندی کارمندان دولت آغاز شد، اما مشخص بود نارضایتی ها به مسائل ریشه ای و عمیق تری بازمی گردد.

به گزارش مشرق، پس از موج دوم اعتراضات خشونت بار بنگلادش که منجر به کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ نفر شد، نخست وزیر این کشور استعفا داد و داکا پایتخت را ترک کرد. برخی منابع، هند را به عنوان مقصد خانم شیخ حسینا اعلام کردند.به گزارش یورونیوز، یک منبع نزدیک به نخست وزیر مستعفی بنگلادش به فرانس پرس گفت: شیخ حسینا به همراه خواهرش اقامتگاه رسمی نخست وزیری را ترک کرده اند. به گفته این منبع، خانم حسینا ظاهراً قصد داشته پیش از ترک کشور سخنانی را ضبط و منتشر کند، اما فرصتی برای این کار پیدا نکرده است.طبق گزارش منابع محلی، معترضان به زور وارد اقامتگاه رسمی نخست وزیر «شیخ حسینا» شدند و با به اهتزاز درآوردن پرچم های بنگلادش به محل اقامت وی هجوم بردند.تصاویر منتشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که معترضان وارد اتاق های داخل کاخ شده و فرش ها و ظروف درون کاخ را به سرقت می برند.در پی این استعفا، ارتش بنگلادش ضمن اعلام تشکیل دولت موقت، از معترضان خواست که خیابان ها را ترک کنند. به گزارش «ایندیا تودی» ژنرال «وقار الزمان»، فرمانده ارتش این کشور پس از اعلام استعفای شیخ حسینا، نخست وزیر بنگلادش در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت، مذاکرات ثمربخشی با رهبران همه احزاب سیاسی معترض داشته و بزودی با رئیس جمهور محمد شهاب الدین دیدار خواهد کرد تا در مورد راه پیش رو گفت وگو کند.ژنرال الزمان ۵۸ ساله که بتازگی برای مدت سه سال به فرماندهی ارتش بنگلادش رسیده ، دارای مدرک کارشناسی ارشد مطالعات دفاعی از کالج کینگز لندن است.به گزارش شبکه جئو نیوز پاکستان، وی پیش از آنکه فرمانده ارتش شود، مدت کوتاهی به عنوان رئیس ستاد کل خدمت کرد و طی این مدت، بر عملیات نظامی و اطلاعاتی و نقش بنگلادش در عملیات حفظ صلح سازمان ملل و بودجه های نظامی کشورش نظارت داشت.او در طول سه دهه و نیم فعالیت حرفه ای خود، به عنوان افسر اصلی ستاد در بخش نیروهای مسلح زیرمجموعه دفتر نخست وزیری نیز از نزدیک با حسینا همکاری کرده است.گفتنی است در طول مدت اعتراضات، بیش از ۲۵۰ نفر ازجمله چند نیروی پلیس کشته شدند. در همین حال، رئیس جمهور بنگلادش محمد شهاب الدین نیز از مردم خواست که آرامش را حفظ کنند و به شایعات توجه نکنند.از عرش به فرش!شیخ حسینه فرزند شیخ مجیب الرحمان، رهبر جنبش ملی استقلال و بنیان گذار بنگلادش کنونی (پاکستان شرقی سابق) نخستین بار در سال ۱۹۹۶ در جریان یک انتخابات چند حزبی، قدرت را به دست گرفت. اگر چه او و حزبش، عوامی لیگ در دوره بعدی انتخابات از دیگر سیاستمدار زن بنگلادش، خالده ضیا شکست خوردند، اما به لطف اقبال عمومی مردم در سال۲۰۰۹ یک بار دیگر به قدرت بازگشتند.از آن زمان تاکنون شیخ حسینه در چهار دوره انتخابات متوالی پیروز اعلام شده و توانسته کرسی نخست وزیری را به مدت ۱۵ سال حفظ کند. در این مدت طولانی، وی منشأ تحولات بزرگی به ویژه در حوزه اقتصادی بوده است.ارتقای چشمگیر جایگاه اقتصادی بنگلادش، بهبود وضعیت معیشتی و خارج شدن تعداد قابل ملاحظه ای از مردم از فقر مطلق، سه برابر شدن درآمد سرانه و در نهایت رشد منحصر به فرد اقتصادی بنگلادش در منطقه و حتی جهان، ازجمله دستاوردهایی محسوب می شد که برای شیخ حسینه و دولت او محبوبیتی خاص در نزد مردم به وجود آورد. اما چه شد که اکنون مردم از چنین دولتی رویگردان و برای برکناری آن به خیابان ریخته اند؟بحرانی با پس زمینه های اقتصادی و سیاسیاگر چه اعتراضات اخیر به بهانه نظام سهمیه بندی کارمندان دولت آغاز شد، اما مشخص بود نارضایتی ها به مسائل ریشه ای و عمیق تری بازمی گردد. به نظر می رسد وضعیت اقتصادی بنگلادش که زمانی نقطه قوت دولت شیخ حسینه محسوب می شد، اکنون به پاشنه آشیل آن تبدیل شده است.تورم ۹.۵درصدی، کاهش ۵۰درصدی ذخایر ارزی، دوبرابر شدن بدهی های خارجی و برنامه های ریاضت اقتصادی دولت در تأمین نظر بانک جهانی برای اعطای وام به این کشور؛ همگی اسباب نارضایتی مردم و به ویژه جوانانی را فراهم کرده بود که بهبود نسبی اوضاع اقتصادی در گذشته، سطح توقعات آن ها را به شدت بالا برده بود. اما رویکرد سیاسی و روش حکومت داری شیخ حسینه در سال های اخیر، شاید بیش از بحران اقتصادی در سرنگونی او تأثیرگذار بوده است. دولت شیخ حسینه که در نتیجه یک روند دموکراتیک و در یک انتخابات آزاد و چندحزبی به قدرت رسید، در سال های اخیر و پس از مواجهه با نارضایتی های فزاینده، به سمت و سوی یک نظام اقتدارگرا و کاملاً سرکوبگر تغییر جهت داد.سیاست مشت آهنین در برابر مخالفان و تغییر بستر نظام سیاسی از یک دموکراسی چندحزبی به نظام تک حزبی، مهم ترین رویکردهای سیاسی اخیر دولت شیخ حسینه را شکل می دادند.انتخابات سراسری دی ماه سال گذشته را می توان مصداق کاملی از این سیاست دانست. وی در مواجهه با انتقادات به عملکرد خود، بزرگ ترین حزب مخالف یعنی حزب ملی گرای بنگلادش را یک سازمان تروریستی خواند.نتیجه همه این اقدامات، خود را در قالب تضعیف کامل پایه های مشروعیت دولت بروز داد. پیامدهای تحولات سیاسی بنگلادشحکومت پانزده ساله دولت حسینه در بنگلادش سبب ثبات نسبی سیاسی در این کشور شده بود.حتی پیروزی بحث برانگیز وی در انتخابات سراسری اخیر، برخی را امیدوار کرده بود وی با انجام اصلاحاتی به ویژه در حوزه اقتصادی، بتواند پایه های مشروعیت دولت را تقویت کند. اما اکنون همه چیز در شرایط نامعلومی قرار گرفته است.چگونگی تشکیل دولت موقت، نقش ارتش در آینده سیاسی این کشور، درخواست های احتمالی برای مجازات عاملان سیاسی و نظامی کشتارها و آینده حزب سیاسی عوامی لیگ تنها بخشی از ملاحظات داخلی به شمار می آیند.اما در بعد خارجی تغییر دولت در داکا هم برای منطقه و هم در سطح بین المللی تبعاتی به دنبال دارد.در وهله نخست، دهلی نو که رابطه خوبی با دولت حسینه داشت، در مورد پیامدهای این بحران بر روابطش با بنگلادش و از آن مهم تر تأثیرات امنیتی آن بر استان های شمال شرقی هند نگرانی جدی دارد.نزدیکی احتمالی دولت جدید بنگلاش به چین دغدغه مهم دیگر هندی هاست، همان دغدغه ای که آمریکا و اروپا را نیز وادار کرده بود با دولت شیخ حسینه مدارا کرده و بسیاری از اقدامات ناقض دموکراسی و حقوق بشر وی را نادیده بگیرند.